Niet alle pubers doorlopen fluitend hun middelbareschooltijd. Sommige jongeren hebben psychische problemen. Soms zijn deze problemen zo fors dat zij hun behandeling niet kunnen combineren met naar school gaan. Hierdoor kan schoolverzuim soms lang duren. Wat hebben jongeren nodig om terug te kunnen keren naar school? Wat zeggen zij zelf? Zij en hun ouders weten als geen ander wat werkt en wat niet werkt bij het hervatten van het schoolleven. Van hun tips kunnen we leren. En het is belangrijk dat we dat doen!
1. De school als basis voor herstel
“Mijn behandelaar kijkt samen met mij en met school wat kan. Het gaat haar niet alleen om mijn eet- en angstproblemen, maar ook om dat ik misschien blijf zitten als ik weer een toetsweek mis.” (Nikki, 15)
Thuis zitten kan psychische klachten verergeren. Dit is niet altijd bekend. Vaak wordt ’rustig aan’ geadviseerd. Terwijl bij bijvoorbeeld depressieve klachten een gezond dag- en nachtritme helpend is: een schoolritme kan dat ondersteunen.
Krachtig is om schoolverzuim altijd te zien als crisis en daar direct naar te handelen. Ook bij psychiatrische problematiek. Het kan een jongere helpen dit nadrukkelijk van betrokken volwassenen te voelen. ‘Terug zodra het kan’ dus als uitgangspunt.
2. Maak haast
Job (15): “Ik trok het allemaal niet meer. Mijn moeder meldde me steeds vaker ziek. Soms bleef ik een dag thuis, maar ook weleens drie. Ik was gelukkig snel aan de beurt voor therapie. In een van de eerste gesprekken begon hij over mijn thuis blijven van school. En vroeg me of we samen een afspraak zouden maken met mijn mentor. Ik voelde me opgelucht, want die puinhoop overzag ik zelf niet meer.”
Het is een open deur, maar in praktijk laat actie vaak te lang op zich wachten. Snel met elkaar om tafel voorkomt een steeds hoger wordende schooldrempel.
3. Iemand die naast je staat
Volgens Jayden (17): “Mijn mentor is chill. Ze is altijd aanwezig en bereikbaar voor iedereen. Toen ik terugkwam, zag ze hoe gemotiveerd ik was. Ze zei, je komt maar weer bij ons, en dan kijken we samen hoe jij je diploma kunt gaan halen. Dat gaf mij lucht.”
Voor jongeren is het heel belangrijk dat ze binding blijven houden met hun school. Een goede relatie met minimaal één docent heeft al een positief effect. Zeker als er problemen zijn, is het preventieve effect van persoonlijk contact groot. De jongere die voelt dat hij verwacht wordt op school, zal minder snel afhaken.
De mentor speelt een centrale rol, maar ook begrip van klasgenoten is belangrijk. Bijvoorbeeld dat docenten en groepsgenoten weten wat de oorzaak is van bepaald gedrag in de klas. Quincy (16): “Ik voelde me buitengesloten en niet begrepen. Alsof iedereen naar me keek: die is gek, die spoort niet. Ik heb in mijn klas verteld wat er gebeurd was. Ik heb het idee dat ze het nu beter kunnen plaatsen, het beter begrijpen.”
4. Samen sterk
De jongere zelf staat centraal bij het maken van terugkeerplannen: wat heb je nodig, op school én thuis, wat kun je zelf ondernemen, hoe kunnen we helpen, wat spreken we af? Omar (14): “Ik voelde me gehoord en serieus genomen. Er moet wel een klik zijn, anders stel ik me niet open.” Het is de persoon achter de professional die het verschil maakt. Iemand die goed kan luisteren en ook eens een arm om je heen slaat.
Juist als het ingewikkeld wordt, is samenhangende hulp cruciaal. Werk samen als netwerk van professionals vanuit én onderwijs én zorg met de ouders samen rondom de jongere. De fysieke ontmoeting, letterlijk the whole system in the room, is daarbij heel effectief.
5. Aandacht voor de problemen in de klas
Maatwerk is belangrijk. Oplossingen die passend en flexibel zijn. Duidelijke afspraken over gemiste lesstof, welke lessen wel en niet te volgen, een medeleerling als buddy of extra gesprekken geven de jongere het gevoel van steun: ‘je staat er niet alleen voor’.
Larissa (16): “Kijk met de jongere naar de oplossing, niet naar de diagnose. Jan helpt mij op de rails. Hij staat altijd voor me klaar om te helpen: met de dingen waar ik mee zit, maar óók met mijn leerwerk.”
OproepTeam Schoolverzuim
Deze leerlingen hebben vaak een complexe combinatie van opvoedings- en onderwijsbehoeften. Dat vraagt om een specialistische meersporige aanpak van onderwijs en zorg. Via het OproepTeam Schoolverzuim is daarvoor een multidisciplinair netwerk beschikbaar. Zo coachte een orthopedagoog van Marant Jan, de mentor van Larissa: Wat betekent het hebben van een borderline stoornis voor contacten met leeftijdgenoten? En voor leren leren? Hoe kun je op school daarin ondersteunen? Jan: “Meer kennis hielp mij. Maar vooral de praktische handvatten voor het omgaan met deze problematiek heb ik als zeer bruikbaar ervaren. Larissa en ik kunnen vooruit!”
Verbonden jeugdhulp & onderwijs: innovatieproject Schoolverzuim
Het spreekt voor zich dat langdurig schoolverzuim leidt tot achterstanden in schoolwerk. Dat vergroot het risico op het verlaten van school zonder diploma. Omdat voortijdig schoolverlaten gerelateerd is aan minder gunstige sociaaleconomische kenmerken zoals baantype, werkloosheid en criminaliteit, zet ook de landelijke politiek hoog in op de thuiszittersproblematiek. Op tijd en effectief handelen bij schoolverzuim is van groot belang (zie ook het recent breed ondertekende Thuiszitterspact).
Partners in zorg en onderwijs in de regio Arnhem werken samen in het innovatieproject OproepTeam Schoolverzuim. Karakter werkt samen met onder andere het Arentheem College, Samenwerkingsverband V(S)O 25.06, Zorgbelang Gelderland, De Onderwijsspecialisten en Marant. Het project heeft tot doel het verzuim van jongeren met een psychiatrische stoornis terug te dringen. Bovengenoemde OproepTeam Schoolverzuim komt direct in actie om met de jongere en ouders te bekijken hoe een schoolritme te herpakken is.
Nieuwsgierig? Namens het OproepTeam Schoolverzuim kom ik graag met je in gesprek! Judith van den Broek: j.vandenbroek@marant.nl, 06-330 372 64 of Twitter: @judith_broek
